Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara İhtiyacımız Var Mı?

Değişen ve gelişen dünyanın, genetiği değiştirilmiş organizmalar ve gıdalara başvurmayı gerektiren sorunlarla karşı karşıya olduğu bilinmektedir. Bu sorunlardan ilki artan nüfus ve özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki yetersiz beslenme olarak belirtilmektedir. Küresel talepteki artışı karşılayabilmenin en gerçekçi yolu ise tarım arazilerinin sayısını ve mahsul verimini arttırmaktır. Öte yandan tarıma elverişli arazilerin sayısının gün geçtikçe azalması bir başka sorundur. Gübre, su, zararlı ve yabani ot kontrolü gibi daha fazla girdi kullanarak tarım alanı başına verimi arttırmak bir çözüm olarak gösterilmektedir. Ancak iklim değişikliği, su kaynaklarının azalması, hızlı kentleşme ve çölleşme gibi faktörler; bu çözümün uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla mahsul genetiğinin en yüksek verimi sağlayan özelliklere sahip olacak şekilde değiştirilmesi bu sorunların çözümü olacağı düşünülmektedir [1].

Günümüzde çiftçiler tarafından kullanılan genetiği değiştirilmiş bitkiler ve tohumlar; mahsul kaybını önlemek için böcek ve bitki virüslerine dirençli, bitki ilaçlarına dayanıklı olarak geliştirilmiştir. Bu geliştirmeler sayesinde mahsulleri korumak için daha az böcek ilacı kullanımı, mahsullere zarar vermeden yabani otların kontrol edilmesi ve bitki hastalıklarının önlenmesi sağlanmaktadır. Ayrıca yabani otlardan kurtulmak için yapılan toprak sürme uygulamasına ihtiyaç duyulmadığı için daha az yakıt kullanımı ve işgücü gerektirmektedir. Bu sayede gıdalar, tüketiciler için daha erişilebilir ve uygun fiyatlı olabilmektedir [2].

İstenen bir özelliğin geleneksel yollarla kazandırılabilmesi için bitki veya hayvanların çiftleştirilmesi ile başlayan süreç; değişimin görüleceği ürünün yetişmesine veya yavrunun doğumuna kadar geçen süreye bağlı olarak çoğunlukla uzun yıllar sürmektedir. Bununla birlikte sürecin sonunda  istenilen özelliğe sahip bitki ve hayvan elde edileceği kesin değildir. Ayrıca istenen özelliklerin bulunduğu bir gen havuzu ve bu özelliklere sahip canlıların çiftleşme için uyumlu olması gerekliliği gibi ön koşullar, geleneksel ıslah yöntemlerini sınırlandırmaktadır. Genetik mühendisliğini içeren modern ıslah yöntemleri; aynı tür içindeki özelliklerle sınırlı olmadığı için hem daha geniş bir çeşitlilik sağlanmasına, hem de gerekli sürenin kısaltılmasına yardımcı olabilmektedir [1].

Genetiği değiştirilmiş yemle beslenen hayvanları tüketebilir miyiz?

Genetiği değiştirilmiş olsun veya olmasın; inekler yediği çimenlerin DNA’sını alıp çimene, tavuklar da yedikleri mısırın DNA’sını alıp mısıra dönüşmemektedir. GDO içeren yemlerin DNA'sı, onunla beslenen hayvana geçmemektedir. İlk olarak açıklığa kavuşturduğumuz şey; genetiği değiştirilmiş yem yiyen hayvanlar genetiği değiştirilmiş hayvanlara dönüşmemektedir [3].

Bununla birlikte gıda zincirinde genetiği değiştirilmiş bitkiler gibi hayvanlar da bulunmaktadır. Daha hızlı büyümesi için genetik olarak değiştirilmiş somon ve domuz,  FDA tarafından onaylı genetiği değiştirilmiş hayvanlara örnektir.  Domuzlar, Alfa-gal Sendromuna sahip kişilerin tüketimine uygun olacak şekilde genetiği değiştirilerek yetiştirilmektedir [3].    

Kırmızı et alerjisi veya memeli eti alerjisi olarak da bilinen Alfa-gal Sendromu (AGS), inek, domuz, koyun ve bu hayvanlardan elde edilen ürünlerde bulunan alfa-gal isimli şekere karşı aşırı duyarlılık şeklinde görülmektedir [4]. Genetik mühendisliği kullanılarak  hücrelerinde bulunan alfa-gal şekerinden arındırılan “GalSafe” adlı domuzlar,  hem insan tüketimi için hem de tıpta tedavi amaçlı kullanılmak üzere üretilen FDA tarafından onaylanan ilk hayvandır [5]. 

GDO sadece gıdalarda mı kullanılıyor?

GDO’nun tarihçesinden bahsederken görüldüğü üzere, 1982 yılında genetik mühendisliği yolu ile üretilmiş ve diyabet tedavisinde kullanılan insülin GDO’nun gıda dışı kullanımının örneklerindendir [6].  GDO pamuklar,  kıyafet ve diğer malzemelerde kullanmak üzere pamuk elyafı üretmek için tekstil endüstrisinde kullanılmaktadır [3]. Örneğin ilk GDO pamuk, pamuğun ülke ekonomisine katkısı büyük olan Hindistanda kullanılmıştır. GDO pamuk, pembe pamuk güvesi zararlısını engellemek için gerekli toksini üreten Bacillus thuringiensis bakterisinin genlerini içermektedir. Genetiği değiştirilmiş pamuk sayesinde Hindistanda pamuk yetiştiriciliğinden elde edilen gelir ve pamuk verimi artmış, böcek ilacı kullanımı azalmıştır [7]. 

Konu hakkında merak edilen diğer sorular için:

Kaynakça

[1] Zhang, C., Wohlhueter, R., & Zhang, H. (2016). Genetically Modified Foods: A Critical Review of their promise and Problems. Food Science and Human Wellness, 5(3), 116–123. https://doi.org/10.1016/j.fshw.2016.04.002 

[2] Center for Food Safety and Applied Nutrition. (n.d.-a). How gmo crops impact our world. U.S. Food and Drug Administration. https://www.fda.gov/food/agricultural-biotechnology/how-gmo-crops-impact-our-world

[3] Center for Food Safety and Applied Nutrition. (n.d.-a). GMO crops, animal food, and beyond. U.S. Food and Drug Administration. https://www.fda.gov/food/agricultural-biotechnology/gmo-crops-animal-food-and-beyond 

[4] Macdougall JD, Thomas KO, Iweala OI. The Meat of the Matter: Understanding and Managing Alpha-Gal Syndrome. Immunotargets Ther. 2022 Sep 15;11:37-54. doi: 10.2147/ITT.S276872. PMID: 36134173; PMCID: PMC9484563.

[5] Commissioner, O. of the. (n.d.). FDA approves first-of-its-kind intentional genomic alteration in line of domestic pigs for both human food, potential therapeutic uses. U.S. Food and Drug Administration. https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-its-kind-intentional-genomic-alteration-line-domestic-pigs-both-human-food

[6] Center for Food Safety and Applied Nutrition. (n.d.). Science and history of gmos and other food modification processes. U.S. Food and Drug Administration. https://www.fda.gov/food/agricultural-biotechnology/science-and-history-gmos-and-other-food-modification-processes 

[7] Raman R. The impact of Genetically Modified (GM) crops in modern agriculture: A review. GM Crops Food. 2017 Oct 2;8(4):195-208. doi: 10.1080/21645698.2017.1413522. PMID: 29235937; PMCID: PMC5790416.