Hünnap Nedir?

07.07.2020

Hünnap, cehrigiller familyasına ait bir bitkidir. Üzerinde kahverengi tonlarında incecik bir kabuğu bulunan meyve, Çin Halk Cumhuriyeti’nde çokça tüketiliyor ve ‘ölümsüzlük meyvesi’ ya da ‘tanrının bir hediyesi’ gibi sıfatlarla anılıyor. Türkiye’de hünnap meyvesi halk arasında “innabi”, “ünnap” ya da “çiğde” olarak da bilinmektedir.1 Hünnap başta Doğu Asya olmak üzere; Hindistan, Güney Avrupa ve Ortadoğu’da yayılış gösteren, ekstrem koşullara dayanıklı ağaç ya da çalı formunda bir bitkidir. Bitkinin meyve, yaprak, tohum, kabuk gibi kısımları çeşitli hastalıkların tedavisi için potansiyel ilaç kaynağı olarak kullanılmaktadır. Bitkinin bu kısımlarında fenolik bileşikler, alkaloitler, vitaminler, mineraller, yağ asitleri, karbonhidratlar ve proteinlerin varlığı sayesinde hastalıkları önlediği çeşitli çalışmalar ile kanıtlanmıştır. İçeriğindeki ursolik asit, oleanoik asit, betulinik asit gibi triterpenik asitlerin kanserde apoptozu* durdurduğu bildirilmiştir. Hünnap bitkisinin yaprakları diyabet, obezite, alerji tedavisinde, ağaç kabukları ve meyvesi antimikrobiyal etkisi nedeniyle enfeksiyon tedavisinde, çekirdek, kabuk ve yaprakları sakinleştirici olarak, betulinik asit, zizyberanalik asit, oleanolik asit, ursolik asit gibi triterpenik asitler iltihap giderici olarak, polisakkaritler bağışıklık sistemi güçlendirici olarak kullanımının olabileceği çalışmalar sonucunda kanıtlanmıştır. Fitokimyasal, medikal ve klinik farmakoloji ve toksikoloji çalışmalarının arttırılması gerekmektedir.2


Dünyada ve ülkemizde son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar sayesinde bilinçli tüketiciler meyve ve sebze tüketiminde onların tat, aroma veya kokularının yanında içerdikleri vitamin ve mineral değerlerini dikkate almaktadırlar ve bundan dolayı suda çözünen vitaminler ve mineraller bakımından zengin olan hünnap meyvesinin üretiminde de büyük oranda artış meydana gelmiştir. Hünnap meyvesi yuvarlak, uzunca oval şekilli, kahverengi ve ince kabuklu ve meyvenin pulplu kısmı ise sarı renkli ve tatlı olan hünnap tamamen olgunlaştıktan sonra güneşte kurutulması ile gıda sanayisi başta olmak üzere ayrıca ilaç ve yem sanayi gibi alanlarda da kullanılmaktadır.3


Hünnabın gövdesi silindir biçiminde, kabuğu esmer ve dikenli dallıdır. Son yıllarda kapama bahçelerde de yetiştirilmeye başlanmıştır. Yaprakçıkların koltuklarında açan tek çiçek olabildiği gibi bir çiçek sapına bağlı birden çok çiçek küçük bir salkım oluşturabilir. Çiçekte beş adet erkek organ ve bir adet dişi organ bulunur. Meyve sert çekirdekli eriksi (drupa) tipte olup çekirdek iki ucu sivri iğ şeklindir. Olgun meyveler kırmızı renktedir, şeker ve müsilaj içerir.4


Yapılan çalışmalara göre; hünnap, içeriğinde yüksek oranda fenolik bileşikler, alkaloitler, vitaminler, mineraller, yağ asitleri, karbonhidratlar ve proteinler bulundurduğundan besleyici değeri yüksek besin maddeleri arasında yer almaktadır. Bu maddeler bakımından zengin olduğu Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından da onaylanmıştır. Hünnap meyvesinin yapısındaki fenolik bileşiklerin zengin olması, onun güçlü bir antioksidan özelliğe sahip olmasını sağlar. Fenolik bileşikler serbest radikallere bağlanarak, metal iyonlarını bağlayarak ve lipoksijenaz enzimini inaktive ederek antioksidan özelliğini göstermektedir. Hünnapta bulunan fenolikler, izoproterenol ile indüklenen miyokardiyal hastalıkları önleyebildiği ve farelerde alüminyum toksisitesini azalttığı rapor edilmiştir. Hünnap; alerji, üriner sistem bozuklukları, kronik bronşit, karaciğer hastalıkları, depresyon ve insomnia* gibi hastalıkların tedavisi ile ilgili temel kimyasallar olan bioaktif sekonder metabolitlere sahiptir. Buna ek olarak hünnapta bulunan bu bioaktif sekonder metabolitlerin varlığı, antiproliferatif,* antiinflamatuvar* antioksidan, antiobezite, antitümör, proapoptopik aktivite, kardiyovasküler hastalıklar ve tip II diyabetlere karşı koruyucu etkiyi açıklamaya yardımcı olabilir.5 


Hünnap, dünya çapında geleneksel tıbbi sistemlerde yetiştirilen ve kullanılan yaprak dökmeyen bir ağaçtır. Hünnap; saponinler, A vitamini, flavonoidler, tanenler, B vitamini ve şekerler dahil olmak üzere çeşitli bileşik sınıfları içerir. Hünnap meyvesinde büyük miktarda A, B ve C vitamini bulunur. Fitokimyasal bileşenlerin* varlığı ve bu bitkinin farmakolojik özellikleri, çeşitli benzersiz ve potansiyel ilaçların geliştirilmesinde kullanılabileceğini kanıtlamıştır.6


Sözlük
*Apoptoz: Programlanmış hücre ölümünün ana tiplerinden biridir. (ör: Kanser)
*İnsomnia: İnsomnia ya da uyuyamama hastalığı, bir uyku sorunudur. Uykuya dalamama ya da gece boyunca sürekli uyuyamama sorunlarını barındırır. Hastalar genel olarak, gözlerini birkaç dakikadan fazla kapalı tutamamaktan ya da yatakta bir o yana bir bu yana dönerek uyuyamamaktan yakınırlar.
*Antiproliferatif: Hücre büyümesini engellemekte kullanılan ya da bu eğilimde olan. Çoğalım önleyici.
*Antiinflamatuvar: Yangı(iltihap) önleyici anlamına gelmektedir.
*Fitokimyasal maddeler: Bitkisel gıdaların içerdiği, insanın bağışıklık sistemini güçlendirdiği ve hatta dengeli bir beslenmeyle alındığı takdirde çeşitli kanser risklerini azalttığı iddia edilen kimyevi maddelerin ortak adına verilen isimdir.


Yazar: Ali Esat KUZUCUK

Kaynakça

[1] https://www.sportsandmerits.com/makale/212-hunnap-zamani-olumsuzluk-meyvesi
[2] https://atif.sobiad.com/index.jsp?modul=makale-detay&Alan=sosyal&Id=AW35EDcRyZgeuuwfTXn2 / Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi / 2019
[3] Yaşa F. (2016) Türkiye’de hünnap meyvesinin bileşimi ve meyvenin kurutulması sırasında meydana gelen değişimler. Pamukkale Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, DENİZLİ
[4] Kavas İ. (2014) Bazı hünnap genotiplerinin morfolojik, fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi ve melezlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, AYDIN
[5] Hürkan Y. (2019) Hünnap (Ziziphus jujuba Mill.) Meyvesi: Geçmişten Günümüze Tıbbi Önemi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, ÇANAKKALE
[6] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780081026595000343