Pellegra Hastalığına Çare: Niasin

Pellegra, vücutta B3 vitamini (niasin) veya triptofan* eksikliğine bağlı ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu rahatsızlığa sahip hastalarda cilt problemleri ve sindirim problemleri oldukça sık görülür[1].

8 adet B vitamini formundan biri olan niasin, suda çözünebilen bir vitamindir. İki farklı kimyasal yapıya sahiptir. Bunlardan biri nikotinik asit*, diğeri ise niasinamid/nikotinamid*’dir. Nikotinik asit et, tavuk ve balık gibi gıdalarda doğal olarak bulunur. Vücutta kolesterolün düşürülmesine katkıda bulunur ve kalp hastalığı riskini azaltır. Niasinamid/nikotinamid ise cilt kanseri riskini azaltmada rol oynar. Ayrıca, niasin hücreler arası iletişim ve DNA onarımı gibi konularda da etkin bir role sahiptir. Niasin eksikliğinde vücut bazı temel belirtiler gösterir. Bunlar; cilt problemleri, depresyon, baş ağrısı, ishal, halsizlik ve bunamadır[2].

Pellegra Hastalığı
Hastalığın ismi deri anlamına gelen "pelle" ve "katı, pürüzlü" anlamına gelen "agra" kelimesinin birleşiminden türemiştir. Kolay tedavi edilebilen bir hastalıktır, fakat erken teşhis önemlidir. Niasin; yumurta, süt, fasulye gibi çeşitli gıda ürünlerinde bulunan suda çözünen bir vitamindir. Vücut tarafından emilimi ise önemli ölçüde ince bağırsakta gerçekleşir ve esas olarak karaciğerde depolanır. Ayrıca, niasin insan vücudunda triptofan* adlı amino asit ile temelden sentezlenebilir. Nikotinamidin vücut depoları kısa ömürlüdür ve bu nedenle vücutta hızlı bir şekilde azalması görülebilmektedir[4, 5].

Belirtiler ve Semptomlar
Pellegra hastalığının en belirgin semptomları arasında klasik pellagra üçlüsü olarakta adlandırılan deri bozuklukları, ishal ve demans* yer almaktadır. En erken belirtileri arasında ise halsizlik, iştahsızlık ve hafif sindirim bozuklukları yer alır. Nöropsikiyatrik* belirtiler arasında ise baş ağrısı, zayıf konsantrasyon, sanrılar, halüsinasyonlar, titreme, ve depresyon yer alır. Hastalık eğer tedavi edilmezse, hastalarda çoklu organ yetmezliği görülebilir. Bu durum pellegra dördüncüsü olarak bilinen ölüme yol açabilir. Pellegra, mevsimsel olarak ise en çok ilkbahar ve yaz aylarında görülür[5]. 

Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan bir çalışmada elde edilen sonuca göre; bireylerde her yıl ilkbahar ve yaz aylarında ortaya çıkan bu durum, yoksullukla ilişkili olarak ortaya çıkmıştır. Özellikle bu dönemlerde besleyici içeriği zengin gıdalara (süt, et vb) ulaşamayan bireylerde yaygın olarak görülmüştür. Bu sonucun yanında; pellagranın mevsimsel görünümünün, genellikle deri döküntülerinin ortaya çıkmasına neden olan yoğun güneş ışığına bağlı olarak da ortaya çıkabileceği sonucuna varılmıştır[6].

Tedavi ve Önleme

Pellegrayı önlemek için alınacak önlemlerden ilki yeterli miktarda niasin vitaminini almaktır. Vücutta depolanmaları görülmediği için günlük alınması çok önemlidir. Bunun yanında, dengeli ve zengin bir beslenme düzeni oluşturulması şarttır. Pellegra tedavisi için ise günlük önerilen doz bölünmüş dozlarda 300 mg nikotinamiddir ve tedaviye 3-4 hafta devam edilmelidir. 

Tedavi süresince dil/ağız iltihaplanması ve ishal gibi yan etkiler görülebilmektedir. Demans ve deri bozuklukları ise genellikle tedavinin ilk haftasında önemli ölçüde iyileşmektedir. Kronik vakalarda daha uzun bir iyileşme dönemi gerekebilmektedir. Bunun dışında, hastaların niasin içeriği bakımından yüksek veya B vitamini (B1 ve B2 gibi) içeriği artırılmış ürünler ile mayalı ürünler tüketmeleri önerilmektedir[6].

Niasin Bakımından Zengin Gıdalar
Niasin içeriği yüksek gıdalar; tahıllar (mısır hariç), kabuklu yemişler, baklagiller, balık ve et ürünleridir. Pellagranın epidemiyolojisine* bakıldığında görülme sıklığının özellikle mısır yiyen popülasyonlarda çok fazla olduğu tespit edilmiştir. Mısır düşük bir triptofan içeriğine sahiptir ve niasin bu yapıya sıkı bir şekilde bağlıdır. Vücutta biyolojik olarak kullanılabilir hale gelmesi için gıdalara alkali işlemler gibi birtakım işlemler uygulanmaktadır. Fakat yine de düşük biyoyararlılığı* sebebiyle pellegra hastalarının mısır tüketmemesi gerekmektedir[7].

Sözlük
*Triptofan: Niasin yapımında görev alan esansiyel bir amino asittir[8].
*Nöropsikiyatrik: İnsan davranışı ve beyin fonksiyonlarındaki değişimi, ve buna bağlı oluşan davranış bozukluklarını ifade eden durumlardır[9].
*Demans: Özellikle hafızayı etkileyen birden çok türü olan bir hastalıktır[10].
*Biyoyararlılık: Besin maddelerinin sindirim ve emilimi tamamlandıktan sonra vücut tarafından kullanıma hazır miktarlarını belirten terimdir 11].
*Nikotinik asit: Niasinin karboksilik asit yapısına sahip iki farklı türevinden biridir[8].
*Nikotinamid: Niasinin özellikle cilt bakım ürünlerinde kullanılan bir formudur[8].
*Epidemiyoloji:Toplumdaki hastalık ve kaza gibi durumların dağılım ve görülme sıklıklarını ele alan bir bilim dalıdır[12].

Yazar: Dilara GÜRKAYNAK

Kaynaklar:
[1] Savvidou, S. (2014). Pellagra: a non-eradicated old disease. Clinics and practice, 4(1), 22-23.
[2] Meyer-Ficca, M., & Kirkland, J. B. (2016). Niacin. Advances in Nutrition, 7(3), 556-558.
[3] Institute of Medicine (1998). Food and Nutrition Board.Dietary Reference Intakes: Thiamin, Riboflavin, Niacin, Vitamin B6, Folate, Vitamin B12, Pantothenic Acid, Biotin, and Choline. In FINDINGS BY LIFE STAGE AND GENDER GROUP (pp. 132-137).
[4] Crook, M. A. (2014). The importance of recognizing pellagra (niacin deficiency) as it still occurs. Nutrition, 30(6), 729.
[5] Hegyi, J., Schwartz, R. A., & Hegyi, V. (2004). Pellagra: dermatitis, dementia, and diarrhea. International journal of dermatology, 43(1), 1-5.
[6] World Health Organization. (2000). Pellagra and its prevention and control in major emergencies. pp. 3-5. https://www.who.int/nutrition/publications/emergencies/WHO_NHD_00.10/en/
[7] Carpenter, K. J. (1983). The relationship of pellagra to corn and the low availability of niacin in cereals. Nutritional Adequacy, Nutrient Availability and Needs, 197-222.
[8] Bonner, D. M., & Yanofsky, C. (1951). The biosyntheses of tryptophan and niacin and their relationships. Journal of Nutrition, 44, 603-616.
[9]Sachdev, P. S., & Mohan, A. (2013). Neuropsychiatry: where are we and where do we go from here?. Mens sana monographs, 11(1), 4.
[10]World Health Organization (2020). Dementia. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dementia
[11]Ferrer, M. (2021). What is bioavailability & Why is it important? https://futureyouhealth.com/about-bioavailability
[12]Anonymous (2017). What is epidemiology? https://www.nidcd.nih.gov/health/statistics/what-epidemiology