Değerli Fonksiyonel Gıda Bileşeni: Kara Mürver

Değerli Fonksiyonel Gıda Bileşeni: Kara Mürver(Sambicus nigra)

Fonksiyonel gıda, genel anlamda besleyici özelliğine ek olarak iyi olan sağlık durumunu koruyan ve hasta olma riskini azaltan gıdalar olarak tanımlanmaktadırlar.  Vücudumuzun temel besin gereksinimini karşılamanın yanı sıra insanların metabolik ve fizyolojik fonksiyonları üzerinde faydalı olan hastalıklardan korunmayı sağlayan fonksiyonel gıdalar ön plana çıkmıştır. Günümüzde tüketiciler, gıdalardan hem beslenme hem de sağlık amaçlı faydalanmak istemektedirler.Bilim ve teknolojinin gelişimi, gıda içeriklerinin belirlenmesi ve sağlıkla ilişkilerinin araştırılması, tüketicilerin özellikle bitkisel bazlı takviye sağlık ürünlerine ilgisinden dolayı fonksiyonel gıdalar gıda sanayinde önemli bir yer almıştır.

Bitkisel ürünlere dayalı beslenmenin birçok hastalığın ortaya çıkma riskini azalttığını gösteren araştırmalar yapılmaktadır.  Sağlığımız açısından,taze sebze ve meyveler tüketilmesi gerektiği sağlık yetkilileri tarafından da önerilmektedir.Kara mürver bitkisi üzerine yapılan araştırmalarda, antioksidanlar, antosiyaninler, vitaminler açısından zengin olduğu tespit edilmiştir. Bilimsel olarak Sambucus nigra olarak adlandırılan kara mürver,Adoxaceae familyasına ait çiçekli bitki cinsidir. Yeşil yapraklı, baharın sonlarında görülen beyaz çiçekli, etli ve üzüm gibi küçük koyu renkli bir bitkidir. Kara mürver, Avrupa, Asya, Kuzey Afrika ve ABD'nin çoğu bölgesinde güneş ışığına maruz kalan yerlerde yetişen yaygın bir türdür. Anavatanı Avrupa ve Asya olmasına rağmen ülkemizde de çoğunlukla Karadeniz kıyıları, Ege ve Marmara bölgelerinde de yetişmektedir. Kara mürver meyvesinin içeriğinde su,karbonhidrat, protein, C vitamini, A vitamini, B6 vitamini ve demir bulunmaktadır.

İnsanlar tarafından eski zamanlarda birçok rahatsızlığın tedavi edilmesinde kullanımı ve gıda alanında tüketiminin görülmesi sonucu özellikle Avrupa’da birçok ülkede yetiştirilmeye de başlanmıştır.Mürver meyveleri taze tüketim için çok az kullanılırlar. Genellikle reçel, turta, sos, renklendirici, şarap, pastil,şurup, gıda takviyesi olarak kullanılmaktadır. Bitkinin, tüm yeşil parçalar zehirli olup siyanojenik glikozitler içerir. Bu bitki ile hazırlanan preparatların kullanılması sonucu oluşan ve siyanür iyonun stokrom oksidazın ferri demirine bağlanmasıyla elektron taşınmasını ve oksijenin kullanılmasını önleyerek zehirlenmelere yol açmaktadır. Çiçeklerinden ise soğuk algınlığı ve ateş için faydalı olduğuna inanılan bitkisel çay yapılabilmektedir. Türkiye'de mürver kabuğu,kökleri, sapları ve meyveleri özellikle kırsal alanlarda yaşayan yerel halk tarafından ilaç ve gıda olarak kullanılmaktadır.

Halk tarafından mürverler,terletici, idrar söktürücü özellikleri ve mide ağrısı, sinüs tıkanıklığı, kabızlık, ishal, boğaz ağrısı, soğuk algınlığı ve romatizma gibi çeşitli hastalıkları tedavi etmek için kullanılmıştır.Çiçeklerin terletici, balgam söktürücü, diüretik ve topikal antienflamatuar etkileri olduğu belirtilmiştir. Yapraklar ve iç kabuk aynı zamanda emetik,idrar söktürücü, müshil, topikal yumuşatıcı, balgam söktürücü ve terletici etkileri için kullanılmıştır.

İlaçların belirtilen yan etkilerinden dolayı bitkisel preparatlar önem kazanmıştır. Doğal bitki ve meyveler ile ilgili yapılan çalışmalardaki artış ile bitkisel tıbbın
geri dönüşü vurgulanmaktadır.

Günümüzde bütün dünyayı etkisi altına alan COVID-19 salgını ile ilgili bağışıklık sistemini güçlendirmenin gerekliliği üzerinden durulmaktadırBunun için vitamin, mineral ve antioksidan içeriği yüksek meyve ve sebzelerin tüketimi önerilmektedir. Besinlere alternatif olarak özellikle C vitamini, antioksidan içeriği yüksek, bağışıklık sistemini güçlendirici fonksiyonel gıdalar da pandemi sürecinde önem kazanmıştır. Mürver meyveleri mükemmel bir antosiyaninler, A ve C vitaminleri, kalsiyum, demir ve B6 vitamin kaynağıdır.  Bu sebeple mürver özlerinden etkili doz ve uygun kullanım bilgilerinin içerdiği ticari olarak temin edilebilecek besin takviyeleri birçok ülkede yaygın olarak kullanılmaktadır. 

Yazar:Aynur FİDANBOYLU

Referanslar

• Şengün Y. İ., Yücel E., 2015. Antimicrobial Properties Of Wild Fruits.  Biological Diversity And Conservation, 8 (1): 69-77.
• Modaresi M., 2012. A Comparative Analysis of The Effects of Garllic, Elderberry and Black Seed Extract on the Immune System in Mice. Journal of Animal and Veterinary Advances, 11(4): 458-461.
• Mratınıc E., Fotırıc M., 2007.  Selectıon Of Black Elderberry(Sambucus Nigra L.And Evaluatıon Of Its Fruıts Usabılıty As Bıologıcally Valuable
  Food,  Genetıka, 39 (3), 305 -314.
• Zakay-Rones Z., Thom E., Wollan T., Wadsteın J., 2004.Randomized Study Of The Efficacy And Safety Of Oral Elderberry Extract İn The Treatment Of Influenza A And B Virus Infections. The Journal Of International Medical Research,  32: 132-140

         ·  Charlebois D., 2007. Elderberry as a Medicinal Plant. Botanicals and Medicinals, 284-292

• Akbulut M.,  Ercisli S., Tosun M., 2010. Physico-chemical characteristics of some wild grown European elderberry (Sambucus nigra L.)genotypes, Phcognosy Magazine, 5(20).
• Schmıtzer V., Veberıc R., Slatnar A., Stampar F., 2010.  Elderberry (Sambucus Nigra L.) Wine: A Product Rich İn Health Promoting Compounds.  J. Agricultural And Food Chemistry. 58: 10143–10146