Bir Çaydan Daha Fazlası

19.04.2020

Bilindiği üzere çay her evde sıklıkla tüketilen , bireylerin olmazsa olması haline gelmiş bir içecektir.Sudan sonra en ucuz ve en sık tüketilen içecek olan çayın dünyada kişi başına yılda  0.12 litre tüketildiği bildirilmiştir. Çay bitikisi Theaceae familyasında yer almakta olup Camellia sinensis olarak adlandırılmaktadır. Çay genel adı kateşinler olan ; (-)-epigallokateşin-3-gallat, (-)-epigallokateşin,(-)-epikateşin-3- gallat  ve  (-)-epikateşin gibi fenolik bileşikler ile karakterize edilmiştir.Çayın içerisinde bulunan fenolik bileşikler birçok yerde doğal  antioksidan olarak kullanılmaktadır.Çay yapraklarının  biçilmesinin ardından  çaylar rulo haline getirilmekte ve polifenol oksidaz enzimi inaktif hale getirilmektedir.Böylece fermentasyon düzeyine göre çaylar 3 e ayrılmaktadır.

  1. Siyah çay fermente edilmiş
  2. Yeşil çay fermente edilmemiş
  3. Oolong çay ise yarı fermente edilmiş çaydır.

Özellikle yeşil çayda kateşinlerin antioksidan özelliğinden dolayı LDL oksidasyonu ve plaka oluşumu önlenmektedir  bu sayede  kalp damar-rahatsızlıklarının önüne geçmektedir.Belirtilen çayların faydalarının gözlenebilmesi için her gıda da olduğu gibi kontrollü tüketilmesi gerekmektedir.Fazla tüketim sağlık üzerinde olumsuz etkilere sebep olacaktır ve dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise Fe eksikliği bulunan bireylerde demirin emilimini etkilemekte ve anemiye yol açmaktadır.

Siyah çay ve  yeşil çayın yanında bitki çayları da bulunmaktadır.Bu çaylar  antioksidan içeriklerinden dolayı sadece içecek olarak kullanılmamakta lipid oksidasyonunun geciktirilmesi gibi gıdanın rengi ve tadı üzerinde etkili olan proseslerde yer almaktadır.Bunlara örnek olarak ;

  • Ihlamur ;Tiliaceae familyasında yer almaktadır ve Tilia argentea olarak adlandırılmaktadır. Türkiye de ıhlamur birkisinin çayı olarak sıklıkla tüketilen cinsi ise Tilia vulgaris dir.İçerisinde bulunan antioksidanlar ve diğer fenolik bileşiklerden dolayı yatıştırıcı sindirimi düzenleyici gibi bilinen faydaları vardır.
  • Adaçayı ;Lamiaceae familyasındadır ve Salvia triloba (Salvia fruticosa) olarak adlandırılmaktadır.İçeriğinde bulunan fenolkarbonikasitler ve flavonoidlerden  etken maddesi olup bunun yanında içerdiği uçucu yağlar nedeniyle antiseptik özellik göstermektedir.
  • Ekinezya ;Echinacea familyasında olup Echinacea purpurea olarak adlandırılmaktadır.Ekinezya bitkisi de adaçayı bitkisi gibi yaprakları kurutulup çay olarak tüketilmektedir.Bağışıklık sistemi üzernde düzenleyici etkisi olduğu bilinen antimikrobiyal olan bu bitki grip bronşit gibi hastalıkların tedavisi sırasında tüketilmektedir .

Tüketilen bitki  çaylarları bunlarla sınırlı kalmayıp daha birçok faydası olan bitki kurutularak sağlık üzerinde fayda sağlaması üzerine endüstride yer almaktadır.



Kaynaklar:

Crespy,V. and Williamson, G., 2004. International Research Council on Food, Nutrition,and Cancer. A Review of the Health Effects of the Catechins in In Vivo Animal Models. J.Nutr., 134: 3431-3440

Çelik,F. 2006. Çay (Camellia sinensis); İçeriği, Sağlık Üzerindeki Koruyucu Etkisi ve Önerilen Tüketimi, Türkiye Klinikleri J Med Sci. 26: 642-648.

Koo,M.W.L. and Cho, C.H., 2004. Pharmacological Effects of Green Tea on the Gastrointestinal System. Eur. J Pharm., 500:177-185.

http://hdl.handle.net/11452/4148

Karataş, Ş. S. Ü., & Diktaş, M. Çay (Camellia sinensis); İçeriği, Metabolizma ve Sağlık Üzerine Etkileri, Antioksidan Aktivitesi ve Etlik Piliç Karma Yemlerinde Kullanımı.